قانون کپی رایت در ترجمه : قانون حق مصنف (کپی رایت) چنین مقرر کرده است که کپی رایت در هر کار نویسندگی اصیل که در هر محیط ابراز ملموسی ثبت شده باشد نافذ است و طبعا فعالیت ترجمه و آثار مکتوب و غیر مکتوب حاصل از آن را نیز شامل می شود. اصالت به این معنا است که اثر از شخص دیگری کپی نشده باشد و از حداقل خلاقیت برخوردار باشد.
آیا کار مترجمان الزامات مورد نیاز کپی رایت در ترجمه را تامین می کند؟ این موضوع سالها در میان مترجمان مورد بحث قرار گرفته است.
ترجمه یک کار اشتقاقی است (کاری که متکی به منبعی دیگر و در ذات خود تقلید از اثر شخصی دیگر است)، و تنها مالک کپی رایت می تواند اجازه ترجمه آن را بدهد. این تعریف شامل هر اثری می شود که به زبان دیگری ترجمه و در بخش هایی از جهان که مردمان به آن زبان سخن می گویند توزیع می شود.
آثار اشتقاقی اگر با اجازه از دارنده حق کپی رایت ایجاد نشده باشند متخلف از قانون محسوب می شوند که کپی رایت در ترجمه را نیز در بر می گیرد. به عبارت دیگر ترجمه آثار مکتوب هر نویسنده از یک زبان به یک زبان دیگر، خواه ترجمه متون تخصصی باشد یا متون عمومی، بدون کسب اجازه یا خرید امتیاز مالکیت کپی رایت از نویسنده تخلف از قانون بین المللی کپی رایت محسوب و مستوجب مجازات و پرداخت غرامت است.
بنابراین، یک اثر داستانی مانند رمان را نمی توان شخصا و بدون اجازه نویسنده اصلی و یا اخذ رضایت صاحبان حقوق قانونی آن ترجمه کرد و در کشور خود یا کشورهای دیگر توزیع نمود. اگر شخص نویسنده با استخدام یک مترجم وی را مجاز به ترجمه فیلمنامه یا نمایشنامه یا یک اثر داستانی مانند ترجمه رمان خود نماید، نویسنده همچنان صاحب حق کپی رایت در ترجمه اثر خود به زبان دیگر خواهد بود زیرا برای این کار شخصی را استخدام کرده است.
بر طبق قانون، در مورد یک کار استخدامی، طرف استخدام کننده شخص نویسنده است. بر طبق قانون کپی رایت و کپی رایت در ترجمه، در شرایط انجام کار استخدامی (اعم از موقت یا دائم یا کنتراتی)، نویسنده می تواند حتی از ذکر نام مترجم در اثر ترجمه شده و انتشار آن سرباز زند مگر آنکه قراردادی در این باره میان طرفین وجود داشته باشد.
قانون کپی رایت در ترجمه و وضعیت حقوقی مترجمان
در سال ۱۹۷۶ سازمان یونسکو پیشنهاد کرد که به دلیل اهمیت ترجمه در فرهنگ و توسعه از جمله ترجمه ادبیات علمی و فنی، کشورهای عضو از طریق قانونگزاری به مترجمان حق برخورداری از پوشش قانون کپی رایت در ترجمه اعطا نمایند. یونسکو در پیشنهاد خود دایره وسیعی برای ترجمه در نظر گرفته است، اعم از اینکه قصد انتشار اثر اولیه توسط نویسنده وجود داشته یا وجود نداشته باشد. (۱)
ترجمه هایی وجود دارند که قطعا الزام اصالت را ذیل قانون کپی رایت در ترجمه برآورده می کنند – برای مثال، در مورد ترجمه جدیدی که مترجمی از یک نمایشنامه یونان باستان و یا شعر حماسی سروده شده در قرون پیشین بعمل آورده باشد؛ در این حالت اصل اثر اولیه در مالکیت عمومی قرار دارد.
بنابراین، مترجم می تواند در صورتیکه از روی نسخه اصل و یا نسخه های استنساخ شده از روی آن در قرون پیشین کار کرده ادعای مالکیت کپی رایت را طبق قانون کپی رایت در ترجمه نماید. اگر چه در این حالت نیز یک اثر اشتقاقی با مالکیت عمومی محسوب می شود، اما به احتمال زیاد به اندازه کافی اصالت در اثر ترجمه شده وجود دارد که آن را واجد شرایط کپی رایت برای مترجم نماید زیرا اغلب تنها قسمت های کمی از این قبیل آثار اصلی باستانی باقیمانده و یا نسخ مختلفی از آنها وجود دارد که توسط اشخاص گوناگون در زمانهای پیشین نگاشته شده اند.
نوع دومی از کار استخدامی برای مترجمان نیز وجود دارد که در آن هیچگونه وضعیت اشتغال رسمی حاکم نیست اما انجام کار ترجمه توسط مترجم خواه ناخواه استخدامی محسوب می شود. بر طبق بخش ۱۰۱ از قانون کپی رایت ایالات متحده، کاری که به طور خاص طبق دستور و یا به سفارش یک کارفرما برای استفاده به عنوان مشارکت در یک اثر جمعی به شخصی به شکل پیمانکاری واگذار می شود نیز یک کار استخدامی محسوب می شود.
قانون سپس فهرستی از ۹ نوع کار را برمی شمارد که مشمول این مصوبه می شوند، و یکی از آنها ترجمه است؛ یعنی قانون کپی رایت در ترجمه تابع قانون کلی کپی رایت است. اما طرفین باید بطور مکتوب توافق نمایند که کار از نوع استخدامی خواهد بود که در این صورت، کارفرما حکم نویسنده را داشته و دارای حق کپی رایت خواهد بود. بنابراین سه شرط ضروری وجود دارد که یک رابطه کاری در زمینه ترجمه را از غیر استخدامی به استخدامی تبدیل می کند:
- کار ترجمه باید به طور خاص به دستور و یا به سفارش کارفرما انجام شود.
- کار باید به یکی از ۹ دسته ذکر شده تعلق داشته باشد (که ترجمه یکی از آنهاست).
- باید یک قرارداد کتبی میان طرفین وجود داشته باشد که نشان دهد کار ترجمه متون مورد نظر جنبه استخدامی دارد.
قانون کپی رایت در ترجمه و انواع دیگر ترجمه
وضعیت شایع تر که بخش انتفاعی مانند شرکت ها با آن مواجه اند، زمانی است که شرکت از خدمات یک مترجم یا موسسه خدمات ترجمه برای ترجمه مقالات فنی یا تخصصی – علمی برای استفاده در داخل شرکت بهره می گیرد. این فعالیت معمولا هیچگونه نگرانی مرتبط با قانون کپی رایت در ترجمه را بر نمی انگیزد، اما قطعا می تواند؛ مثلا مترجم یک مقاله تخصصی را ترجمه می کند و یک نسخه از آن را به مشتری خود (شرکت) تحویل می دهد. به طور مرسوم، کپی مذکور میان محققان شرکت دست به دست می شود.
مترجم حق الزحمه خدمات خود را دریافت می کند، اما به هیچ وجه نمی تواند با استناد به قانون کپی رایت در ترجمه ادعای کپی رایت ترجمه هایی را که تولید کرده مطرح کند؛ اما چه اتفاقی می افتد اگر شرکت مذکور تصمیم بگیرد مقاله ترجمه شده را دیجیتالی کرده و آن را بر روی اینترانت یا اینترنت در دسترس همگان قرار دهد؟
پاسخ برای توزیع از طریق اینترنت روشن است: این شرکت یک اثر اشتقاقی غیر مجاز ایجاد کرده (زیرا نسخه اصل مقاله توسط شرکت تولید نشده است) و کپی رایت مقاله اصلی را ―در مالکیت هر شخص حقیقی یا حقوقی که بوده― با توزیع ترجمه آن نقض کرده است. ارسال چیزی در اینترنت معادل انتشار آن است.
فقدان اجازه صاحب کپی رایت مقاله، به معنای نقض و تخلف از قانون است. علاوه بر این، در این حالت، طبق قانون کپی رایت در ترجمه، شرکت متخلف است نه مترجم که یک نسخه برای استفاده در داخل شرکت مشتری تولید کرده است.
طبیعت (ذات) اثر مشمول کپی رایت به نفع صاحب چنین ترجمه ای عمل می کند زیرا که نسخه اصل یک مقاله علمی یا فنی، فی حد ذاته واقعی بوده و حامل کار انجام شده توسط نویسنده می باشد.
اما محاسبه اثر بازار مشکل تر است. فرض می کنیم مقاله ای به زبان انگلیسی در دسترس نیست؛ بنابراین، به منظور استفاده از اطلاعات موجود در این مقاله، باید آن را ترجمه کرد.
شرکت یک نسخه از مقاله به زبان اصلی را چه از طریق اشتراک مجله و یا با استفاده از خدمات یک موسسه مجاز بدست آورده و مبلغی را بابت آن پرداخته است بدون آنکه بطور قانونی حق کپی رایت را از نویسنده خریداری کرده باشد. حتی اگر این کار را کرده باشد، ممکن است مالک کپی رایت تنها اجازه تولید یک نسخه ترجمه را برای استفاده در محیط داخلی به شرکت داده باشد.
اکثر آثار ترجمه فنی و تخصصی – علمی به یک معنا آثاری تولید شده از طریق رابطه استخدامی اند، اما مشمول حق مصنف طبق قانون کپی رایت در ترجمه نمی شوند. زیرا در قانون کپی رایت، یک رابطه کاری با قرارداد استخدامی مربوط به اثری با حق کپی رایت است که بین نویسنده و مترجم برقرار می شود. اما در اینجا، شرکت دارای هیچگونه حق کپی رایت مقاله مذکور نیست. بنابراین، رابطه کاری وی با مترجم یک رابطه استخدامی تحت قانون کپی رایت نیست.
کتابخانه های سازمان ها و شرکت های بزرگ و دولتی به طور معمول نسخه هایی از ترجمه های تولید شده را برای کارکنان خود را نگهداری می کنند. به تازگی، این کتابخانه ها اسکن ترجمه ها و قرار دادن آنها بر روی اینترانت را به طوری که توسط تمام کارکنان سازمان قابل دسترسی باشد مد نظر قرار داده اند.
واضح است که این به معنای تولید انبوه و توزیع آنهاست. علاوه بر این، خود اینگونه ترجمه ها نیز از نوع کارهای اشتقاقی غیر مجازند. در حالی که ترجمه مقاله و نگهداری یک نسخه از آن در کتابخانه ممکن است استفاده منصفانه از آن باشد، اما توزیع گسترده آن از طریق اینترانت و بدتر از آن اینترنت بعید است استفاده منصفانه محسوب شود. ممکن است که ناشر اجازه برای ارسال ترجمه بر روی اینترانت را عطا کند، اما این اجازه باید قبل از انجام چنین توزیعی از نویسنده درخواست و اخذ شود.
ایرنتکام آماده ارائه تمام خدمات ویرایش و ترجمه از قبیل ویرایش مقاله ، پارافریز ، ویرایش نیتیو و … میباشد. شما میتواند جهت دریافت خدمات با ما تماس بگیرید.
شماره تماس : ۰۲۱-۴۴۴۲۵۷۱۳
