در سطوح تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری، مطالعه مهمترین وظیفه ای است که یک دانشجو برعهده دارد. در این سطوح تحصیلی، استاد اصولا نقش یک راهنمای اولیه را بازی می کند، کسی که نقشه راه را به شما می دهد و از آن پس خود باید هزار راه طی شده و طی نشده را بروید تا به سر منزل مقصود برسید. اینکه هدف نهایی شما پس از فارغ التحصیلی چه باشد، تاثیر چندانی در نحوه مطالعه شما ندارد و حداکثر به عنوان یک انگیزش (motivation) برای شما عمل می کند.
موضوع اصلی در تحصیلات عالیه این است که نحوه فارغ التحصیل شدن با دوره ای قبلی تفاوت دارد. در اینجا دانشجو باید در آخر کار پایان نامه بنویسد، پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری.
پس از فارغ التحصیلی در این دو دوره از شما انتظار می رود که واقعا یک کارشناس ارشد باشید و یا در حد یک فرد دکتری برای حل مسائل در رشته خودتان راهکار (solution) بدهید. نتیجه آن است که باید بتوانید کتابها و مقالات زیادی بخوانید و برای این کار باید با روش مطالعه مقالات علمی آشنا باشید.
بهترین روش مطالعه مقالات علمی چیست؟
پاسخ کوتاه به این سوال آن است که روشی که به شما به عنوان دانشجو، بینش علمی لازم را ببخشد تا که بتوانید در حوزه خاص خودتان تحقیق کنید. اما پیش از آن ابتدا باید بفهمید که پژوهشگران پیشین هم رشته با شما چه تحقیقاتی انجام داده اند و چه مقالاتی را منتشر کرده اند.
به این مقالات منتشر شده پیشین، ادبیات تحقیق (literature) گفته می شود. وقتی ادبیات پیشین را مطالعه می کنید بهتر می توانید به میزان اهمیت موضوعی که می خواهید روی آن تحقیق کنید پی می برید. یافته ها (findings) آنها می تواند به پیشرو تحقیقات شما کمک زیادی بکند و حداقل می توانید پی ببرید که در کجا ایستاده اید و موقعیت فعلی تحقیقات شما کجاست.
ساختار مقالات علمی
تمام مقالات علمی یک ساختار نظام یافته دارند:
عنوان (Title)
عنوان مقاله ای که برای مطالعه انتخاب می کنید مانند یک تابلو راهنما، چیزهای زیادی در باره محتوای مقاله به شما می گوید.
نویسنده مسئول (Corresponding author )
یک مقاله ممکن است دو یا چند نویسنده داشته باشد که تحقیقات را با همکاری هم پیش برده اند. در این میان، نویسنده مسئول نویسنده ای است که با ذکر آدرس ایمیل خود، وظیفه پاسخگویی به مکاتبات را بر عهده دارد..
چکیده (Abstract)
در ابتدای مقاله مطلعی حداکثر در حدود ۳۰۰ کلمه درج می شود خلاصه نتایج و روش های بکار گرفته شده در انجام تحقیقات را در بر دارد. این قسمت به خواننده کمک می کند تا بداند آیا مقاله درستی را برای مطالعه انتخاب کرده است یا خیر.
مقدمه (Introduction )
در قسمت مقدمه نویسنده (یا نویسندگان) یک سری اطلاعات کلی در باره موضوع تحقیق و پیشینه پژوهش و تفاوت یا برتری روش خود نسبت به تحقیقات پیشین را در اختیار خوانندگان قرار می دهند.
طرح مسئله ( Problem statement )
در این قسمت نویسنده مقاله بیان می کند که روی چه موضوعی پژوهش خود را انجام داده و چه هدفی را دنبال کرده است ، می خواسته چه مسئله ای را حل کند یا چه روش جدیدی را برای دستیابی به یک محصول جدید ارائه داده است.
فرضیه تحقیق ( Hypothesis)
یک جواب فرضی و یا حدسی، درباره ی چگونگی روابط بین چند متغیر تحقیق به منظور پاسخ به مسئله اصلی. بطور خلاصه ما در فرضیه حدس می زنیم: “اگر یک متغیر چنین شود، متغیر دیگر چنان می شود”. فرضیه، نوعی پیش بینی است که حاصل فهم پژوهشگر از اطلاعات گرد آوری شده درباره مبانی نظری و آزمایشی تحقیق است (نه خاصل تصورات و خیالات محقق) که می تواند غلط یا درست باشد.
روش‌ها و مواد (Materials and methods یا Methodology )
در این بخش از یک مقاله علمی شرح مفصلی از روش انجام پژوهش، روش نمونه گیری (sampling)،کمیت ها و مراحل تحقیق، ابزار بکار گرفته شده، آمار و آنالیز آنها و تغییرات فرآیند ها درج می شود.
نتایج (Results یا Findings)
حزئیات یافته های تحقیق و اطلاعات و آمارها و ارقام در این قسمت از مقاله درج می شود.
بحث (Discussion )
در این قسمت، نویسندگان نتایج بدست آمده در قسمت قبل را تفسیر می‌کنند و سعی بر آن دارند که فرضیه خود را اثبات کنند.
نتیجه گیری (Conclusions )
در این قسمت پژوهشگران ماحصل نتایج تحقیق و اینکه آیا یافته های حاصله، فرضیه تحقیق را تایید می کنند یا خیر را بیان می کنند. آیا روش نوین بکار گرفته شده برای حل مسئله پژوهش کارایی خود را نشان داده است؟ اگر پاسخ مثبت است، آیا مستلزم بکار گیری مواد و ابزار آلات جدید و در نتیجه مستلزم صرف هزینه بیشتر است یا خیر، موجب صرفه جویی در هزینه ها می شود؟
محدودیت های تحقیقی (Limitations )
در این قسمت محققان بیان می کنند که فرایند انجام پژوهش با چه محدودیت هایی مواجه بوده است که می تواند بر نتایج حاصله تاثیر داشته باشد، محدودیت های جامعه آماری و نمونه گیری، و کمیت های دیگری از قبیل دما و فشار و غیره.
ملاحضات اخلاقی (Ethical considerations )
در این قسمت بیان می شود که چه نوع هنجارهای اخلاقی رعایت شده و چه مجوزهایی در این زمینه کسب شده است. به عنوان مثال آیا از نمونه های جامعه آماری رضایت کتبی برای پژوهش اخذ شده است؟ آیا از واحد ملاحظات اخلاقی دانشگاه مجوز تحقیقات دریافت شده است؟ آیا محرمانگی اطلاعات نمونه ها رعایت شده است؟
تامین مالی پروژه پژوهشی (Founds )
اگر پژوهشگران برای انجام تحقیق خود از کمک مالی دانشگاه، یا شرکت یا نهاد خاصی استفاده کرده باشند در این قسمت آن را ذکر می کنند.
تقدیر و تشکر (Acknowledgement )
در این قسمت نویسندگان مقاله از کلیه اشخاص و نهادهایی که در انجام پژوهش یاری کرده و موجبات تسهیل آن را فراهم کرده اند تشکر و قدردانی بعمل می آورند.
منابع (References )
کلیه ارجاعات به مقالات و نویسندگان دیگر که در طول مقاله به آنها اشاره شده در قسمت منابع در انتهای مقاله با رعایت روش های استاندارد استناد دهی ذکر می شود.
بخش ضمیمه (اگر وجود داشته باشد)
حاوی اطلاعات و ارقام، جداول و دیاگرام ها و عکس های تکمیلی یا موارد دیگری که نویسنده ذکر آنها را ضروری بداند می باشد.
اهمیت برنامه ریزی در مطالعه مقالات علمی
برای مطالعه مقالات علمی، برنامه ریزی اهمیت زیادی دارد. خواندن یک مقاله از ابتدا تا انتها، معمولا فایده‌ای ندارد و شاید چیز زیادی دستگیرتان نشود، و ضمن اینکه خستگی را نیز در پی خواهد داشت و ممکن است موجب شود انگیزه مطالعاتی خود را از دست بدهید.
اما چطور برای مطالعه مقالات علمی برنامه‌ریزی کنیم؟ بخصوص با توجه به محدودیت وقت و تعداد زیاد منابعی که مراجعه به آنها لازم است. اگر هدف شما استخراج اطلاعات مقالات است، به هیچ وجه نباید یک مقاله را ابتدا به ساکن از اول تا آخر بخوانید.
ذیلاً دو فهرست ارائه شده است: یکی رویکرد نظام‌مندی که باید حتی الامکان هنگام مطالعه مقالات علمی آن را به کار ببندید. و دیگری فهرستی کلی از پرسش هایی است که باید پس از مطالعه هر مقاله به آنها پاسخ بدهید.
فهرست اول
برای شروع
۱- انتخاب یک مکان دنج و بدون سر و صدا مثل کتابخانه یا هر جای مناسب دیگر، که اسباب حواس پرتی در آن فراهم نباشد. (ضمنا می توانید نوشیدنی مورد علاقه تان را هم در کنارتان داشته باشید!).
۲- عنوان و چکیده مقاله را بخوانید، ابتدا این سوال را برای خودتام مطرح کنید که هدف اصلی نویسنده چه بوده است و چه نتایج مهمی از تحقیق بدست آورده است؟
۳- حدود ۱۵ دقیقه وضعیت ظاهری مقاله را ورانداز کنید (شکل ها، نمودارها، جدول ها و کلمات کلیدی، زیرنویس ها) تا یک درک کلی از ترکیب بندی مقاله بدست آورید و متوجه شوید که در باره چیست و از چه قسمت هایی تشکیل شده است.
۴- به قسمت مقدمه برگردید، بخش مقدمه معمولاَ ساده ترین بخش کار مطالعه مقالات علمی است. یادداشت برداری یا هایلایت و خط کشیدن زیر مطالب مهم یا مطالبی که با آنها آشنایی ندارید در اینکار اهمیت دارد.
۵- با دقت شکل ها را بررسی کنید و سعی کنید درک کنید که به شما چه می گویند. شکلها، نمودارها و جدول ها اطلاعات مهمی از مقاله را در بردارند. بنابراین توجه ویژه به آنهالازم است. جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد فرایند بررسی انتشار مقاله در مجلات اینجا کلیک کنید.
۶- تا الان باید حدود یک ساعت از شروع مطالعه تان گذشته باشد.پس به یک استراحت ۱۰ دقیقه ای نیاز دارید. کمی قدم بزنید و نوشیدنی مورد علاقه تان را بنوشید.
۷- در این مرحله متن اصلی مقاله را مرور کنید و نکات مهم را یادداشت کنید.در این کار اگر با کلمات و ایده‌‌‌های نا‌آشنا بخورد کردید لازم نیست توقف کنید و وقت بگذارید تا با روجوع به منابعی مثل دیکشنری یا اینترنت معنی آن را بفهمید. فقط آن را علامت‌گذاری کنید و مطالعه را ادامه دهید. یک ساعت و نیم را باید به این مرحله اختصاص دهید. هدفتان باید آشنایی با مفاهیم مقاله باشد طوریکه نکاتی را یاد بگیرید و چند پرسش برای خودتان طرح کنید؛ یعنی در این مرحله از مطالعه مقالات علمی اساسا نباید به جزییات زیاد توجه کنید. هر چه هم که برایتان گنگ و نامفهوم است علامت بزنید تا بعدا در باره آنها تحقیق کنید.
۸- خوب حالا دوباره باید برگردید به قسمت چکیده و دوباره آن را اینبار با دقت بیشتری بخوانید. در بخش مقدمه، نویسنده روش‌های پژوهش را شرح داده است. مجددا آنها را مطالعه کنید. اما نیازی نیست جزئیات آنها را بررسی کنید.در آخر هم قسمت نتایج و بحث مقاله را بخوانید بطوری که همه چیز همراه با نتایج اصلی برایتان روشن و شفاف شود. سعی کنید که آیا یافته های مقاله برایتان قانع کننده هست یا نه.
۹- باز هم نوبت زنگ تفریح است، چند حرکت سبک انجام دهید تا خون در بدن جریان پیدا کند.
۱۰- حالا که خوب مقاله را مرور کرده‌اید، باید روی جزئیات شکل ها و نمودارها دقت کنید. حالا دیگر باید بتوانید به نکات ارزشمندی از اعداد و کمیت های مندرج در جدول ها و عکس ها و نمودارها و عکس ها بفهمید. برای این مرحله باید ۳۰ دقیقه وقت صرف کنید
۱۱- حالا وقت آنست که مقاله را برای بار دوم اما اینبار با چشم منتقدانه بطور کامل مرور کنید. این مرور شاید بین یکی دو ساعت طول بکشد. برای همین، اگر خسته اید یا برای این مرحله وقت ندارید آن را به فردا واگذار کنید. اما اگر ترجیح میدهید به کار ادامه دهید،حالا باید توجهی ویژه به مطالبی داشته باشید که فهمیدن آنها برایتان سخت است. پس در این مرحله باید معنا و مفهوم تمام کلماتی را که در مراحل قبلا علامت زده ایم در بیاوریم و مفاهیم آنها برایمان روشن باشد طوری که از درک تمام جملات مطمئن شویم.
در این مرور سعیتان بر یادگیری مقاله باشد. می توانید از مطالبی که بر آنها تسلط دارید بگذرید و تمرکز را روی چیزهایی بگذارید که قبلا متوجه نشده و درکشان نکرده اید. مخصوصا بخش روش ها را طوری بخوانید که حتما بفهمید و بر آن تسلط پیدا کنید طوری که در نهایت حتی بتوانید روش بکار رفته را نقد کنید.
هنگام مطالعه مقالات علمی، قسمت بحث مقاله، استدلال و منطق نویسنده را منعکس می کند. حالا دیگر باید بتوانید آنچه را که از مطالعه مقاله یاد گرفته اید را نسبت به شواهد ارائه شده در مقاله مقایسه و سنجش کنید. احتمال دارد در این بخش سوالاتی در ذهن شما شکل بگیرد تا از استادتان یا با ارسال ایمیل به ایمیل نویسنده مسئول، از نویسندگان مقاله بپرسید.
۱۲- تا حالا شما باید در صحبت ها و نقد مقاله با استاد و هم کلاسی ها به اعتماد به نفس بالایی دست یافته باشید. باید بتوانید در باره نتایج آن را با تحقیقات دیگر در همان زمینه مقایسه کنید.برای حفظ آنچه که تا بحال یاد گرفته اید، بهتر است چند پاراگراف و نکات مهم نتایج آن بنویسید. در همین نوشته، فهرستی هم از سوالاتی که به آنها جواب داده اید اضافه کنید.
فهرست دوم
فهرست دوم در واقع یک چک لیست است از سوالات که اگر بتوانید به آنها پاسخ دهید، به این معناست که فهم کاملی از مقاله کسب کرده اید:
۱- مرور ادبیات مقاله که در بخش مربوطه توضیح داده شد در باره چیست؟
۲- آیا نویسندگان مقاله استدلال کافی در باره لزوم انجام پژوهش در آن زمینه خاص در بخش مقدمه ارائه داده اند؟
۳- آیا اهداف مطالعه برایتان روشن و واضح بود؟
۴- نویسندگان در بخش مواد و روش ها از چه امکانات سخت افزاری / نرم افزاری برای انجام تحقیق استفاده کرده اند؟ چه متغیرهایی در طول آزمایش اندازه گیری شدند؟ آیا از تست های آماری استفاده شده است؟ نتایج آنها چه بود؟
۵- در قسمت نتایج، یافته های اصلی مطالعه چه بود؟ آیا معتبر به نظر می رسند؟
۶- در قسمت بحث، آیا یافته ها و نتایج با یافته های پژوهش های دیگر در همان زمینه همخوانی دارد یا خیر؟ آیا نویسندگان به نتایج جدیدی دست یافته اند؟
۷- شکل ها و نمودارها و اهمیت آنها در اثبات فرضیه مقاله چیست؟
در تکمیل بحث روش مطالعه مقالات علمی توصیه می کنیم متخصصانی را در انجمن های علمی به صورت حضوری یا آنلاین بیابید و در مورد مقالاتی که مطالعه کرده اید با آنها بحث کنید. خود شما هم می توانید یک انجمن آنلاین راه اندازی کنید و ماهانه در باره یکی دو مقاله با علاقه مندانی که در انجمن شما عضو می شوند مباحثه کنید. از این طریق می توانید به اطلاعات ارزشمند و فراوانی درباره رشته مورد علاقه تان به دست آورید.
خدمات پارافریز و ترجمه متون در شبکه ایرنتکام
لطفا برای دریافت خدمات ترجمه از قبیل ترجمه کاتالوگ ، ترجمه مقاله ، ویرایش مقاله ، پارافریز با ما تماس بگیرید.
