می خواهید یک مترجم حرفه ای متون زبان انگلیسی بشوید؟

از نظر تاریخی، واژه انگلیسی “translation” از ریشه لاتین “translatio” گرفته شده و آن نیز از “trans” به‌معنای “سرتاسر” و “ferre” به‌معنای “آوردن” / “حمل کردن” مشتق شده است. کلمه‌ی کامل “translation” به‌معنای “انتقال / نقل سرتاسری (کامل)” متن (نوشتاری) از یک زبان مبدأ به یک زبان مقصد است.

حتما می دانید که ترجمه زبانها چندین هزار سال قدمت دارد. در واقع، ترجمه‌ی یک شعر حماسی سومری به نام “حماسه‌ی گیل‌گَمِش” (Gilgamesh)، اولین ترجمه‌ی مکتوب شناخته‌شده در تاریخ است که به چندین زبان ناحیه‌ی بین‌النهرین ترجمه شده و قدمت آن بین سال‌های ۵۳۹ و ۳۱۰۰ پیش از میلاد تخمین‌زده شده است. همچنین برخی از اسناد هندی توسط راهبان بودایی به زبان چینی ترجمه شده که نشان می‌دهد ترجمه، مفهومی نو و بدیع نیست و قدمت آن به هزاران سال پیش باز می‌گردد.

بیشتر بخوانید : آشنایی با کهن ترین و قدیمی ترین زبان های دنیا

قواعد ترجمه متون انگلیسی منبعث از قواعد بنیادین ترجمه

ترجمه نوعی هنر است زیرا مترجم برای اطمینان از رعایت دقت در ترجمه‌ها، باید از خلاقیت و انعطاف‌پذیری کافی برخوردار باشد. ترجمه، فرآیندی دشوار است زیرا زبان‌ها متفاوت هستند و هر زبان دارای ویژگی‌های متنوع و قواعد و ظرایف منحصر به خود است که در صورت فقدان دقت و مهارت در ترجمه، متن به چیزی تبدیل می‌گردد که مفهومش متفاوت با متن مبدأ است. چنانکه در ترجمه متون انگلیسی نیز تنها با درک و آگاهی از قواعد ترجمه و دستور زبان می‌توان از صحت و دقت متون ترجمه شده اطمینان حاصل کرد.

برخی از قواعد ترجمه ممکن است فقط برای یک زبان خاص و یا برای گروهی از زبان‌ها مصداق داشته باشد. زمانی که مترجم از قواعد بنیادین ترجمه هر زبانی آگاه باشد، می‌تواند در مورد چگونگی انجام ترجمه متون آن زبان تصمیم بگیرد و خطاها را به حداقل برساند. در این مقاله تلاش می کنیم هر چند مختصر، به بررسی چند یک از قواعد ترجمه متون انگلیسی بپردازیم.

در ترجمه متون انگلیسی به فارسی، اسامی خاص را ترجمه نکنید

بهتر است که اسامی خاص (proper names) مانند نام سازمانها، شرکتها و یا اسم اشخاص ترجمه نشود تا معنی متن ضایع نشود. البته توجه داشته باشید که همیشه استثناهایی نیز وجود دارد و شما می‌توانید اولین باری که با یک اسم خاص در متن مبدا برخورد می کنید ، ترجمه‌ی آن را (اگر ترجمه پذیر باشد) داخل پرانتز بگنجانید.

کلمات هم ریشه دردسر سازند

کلمات هم ریشه در ترجمه متون انگلیسی ممکن است درد‌سرساز شوند. همریشه ها، جفت واژه‌هایی هستند که به‌نظر می‌رسد با هم مرتبط هستند زیرا از نظر معنا و صدا شبیه یکدیگرند، اما ریشه‌شناسی آن‌ها متفاوت است.

کلمات همریشه ممکن است در یک خانواده زبانی وجود داشته باشند (مثل کلمه کُر در زبانهای گیلکی و کوردی، به ترتیب به معنای دختر و پسر)، و یا فقط در یک زبان‌ یافت شوند.

کلمات همریشه‌ برای افرادی که به یک زبان صحبت نمی‌کنند، ممکن است شبیه به هم به‌نظر بیایند. مثلا کلمه انگلیسی ” push” که به معنای “فشردن/ هل دادن” است، شبیه به واژه “puxe” به معنای “کشیدن” در زبان پرتغالی است؛ یا واژه‌‌ی اسپانیایی “apellido” به معنی “نام خوانوادگی”، که شبیه به واژه‌ی “apelido” در زبان پرتغالی به معنای “لقب” است. طبق قواعد ترجمه متون انگلیسی، مترجمان برای جلوگیری از سردرگمی باید از انواع کلمات همریشه مختلف آگاه باشند و با منابع مرجع، فرهنگنامه ها و سایر ابزارهای معتبر برای اطمینان از درستی ترجمه‌ی آن‌ها مشورت کنند.

ترجمه تحت‌ اللفظی

ترجمه تحت‌اللفظی ( literal translation ) که ترجمه کلمه به کلمه هم گفته می شود برای تمامی کلمات کاربرد ندارد. اکثر کلمات موجود در یک زبان، دارای معادلی در زبان دیگر هستند، اما همیشه نمی‌توان آن‌ها را با معادل‌های مستقیم شان ترجمه کرد و برای انتقال مفهوم و معنای اصلیِ آن‌ها باید از کلمات دیگر استفاده کرد و یا توضیحاتی در رابطه با انتقال معنای آنها داد. به‌علاوه باید توجه داشت که طبق قواعد ترجمه متون انگلیسی ، برخی از کلمات به‌هیچ‌وجه قابل ترجمه نیستند.

مترجمان تازه‌کار باید قواعد ترجمه متون انگلیسی یا هر زبان دیگری که به ترجمه آن مشغولند را بیاموزند و از قواعد دیگری نیز که کمی پیچیده‌تر هستند پیروی کنند، بخصوص هنگامی که پای ترجمه مقالات تخصصی در میان باشد. شغل مترجمی، شغلی دقیق است که علاوه بر تسلط به هر دو زبان مبدا و مقصد، نیاز به مهارت و دانش زیادی دارد.

مترجمان با صبر، سخت‌کوشی و فداکاری در حوزه‌ای که برای ترجمه انتخاب کرده‌اند و با پیروی از قواعد ترجمه متون انگلیسی بتدریج در کار خود بهتر شوند. مترجمان باید مهارت‌های خود را افزایش دهند و یادگیری را متوقف نسازند. اگر می‌خواهید که در حرفه‌ی خود مهارت لازم را داشته باشید، به موارد زیر توجه داشته باشید. این موارد، نکاتی است که می‌تواند ترجمه شما را بهبود بخشد:

• با نصب ابزارها و برنامه‌های کاربردی که دستور زبان و املای شما را چک می‌کنند، از اشتباهات گرامری و نوشتاری جلوگیری کنید.
• هنگام اصلاح علائم نگارشی و ترجمه مقاله ، شیوه‌ها و دستورزبان و قواعد ترجمه متون انگلیسی و فارسی را رعایت کنید.
• تا آن‌جا که ممکن است باید متن مبدا را حفظ کرده و از آن پیروی کنید، یعنی به آن وفادار باشید اما ممکن است استثناهایی نیز در این قاعده وجود داشته باشد. گاهی لازم است به ‌عنوان یک مترجم حرفه‌ای و به پیروی از اصل آزادی مشروط مترجم، در جهت تحکیم معنای منتقل شده به زبان مبدا، از برخی قواعد عدول کنید.
• در انتهای ترجمه‌ی خود، فقط به روخوانیِ آن اکتفا نکنید. قبل از ارسال ترجمه به سردبیر یا مشتری، چندین بار ترجمه را بی صدا و با صدای بلند بخوانید. این کار به شما کمک می‌کند تا وضوح و هماهنگ بودن کلمات را بررسی کنید. با این کار ممکن است متوجه شوید برخی از کلماتتان به حد کافی مناسب و رسا نیستند.
• ترجمه را با متن اصلی مقایسه کنید و توجه داشته باشید که ترجمه، همان پیام و مفهوم اصلی را منتقل کرده باشد.
• از جمله قواعد ترجمه متون انگلیسی، استفاده صحیح از قید‌ها و صفت‌هاست که می‌توانند کیفیت ترجمه را بهبود ببخشند. از آنها غافل نشوید. توجه به آن‌ها نشان می‌دهد که شما یک مترجم حرفه‌ای هستید. قیدها و صفت‌ها شاید لغات‌ کوچکی باشند، اما می‌توانند افکار نویسنده را در جهت درست و جامعی منتقل سازند.
• به حروف‌اضافه توجه داشته باشید. هرگز نباید آنها را بطور جداگانه و به عنوان یک کلمه ترجمه کنید، بلکه باید همراه با اسم یا فعلی که قبل از آن‌ها است و مجموعا معنای خاص خودر را دارند ترجمه شوند. به عنوان مثال: در ترجمه warm up نباید کلمه warm و up را بطور جدا از هم ترجمه کنید؛ این دو باهم به معنای گرم کردن هستند.

 فرمول ترجمه متون انگلیسی چیست؟

در قواعد ترجمه متون انگلیسی هیچ فرمول ثابتی برای ترجمه کردن وجود ندارد. ترجمه، ترکیبی از تکنیکهایی است که زبان مقصد آنها را دیکته می کند. ترجمه با توجه به نیاز مشتری، شامل استفاده از روش‌های مختلفی است که در کل سند اعمال می‌شود. همچنین بسته به الزامات خاص عناصر موجود در متن، ممکن است در یک ترجمه از چندین تکنیک متفاوت استفاده گردد. این تکنیک‌ها را می‌توان به ترجمه مستقیم (Direct translation) و ترجمه غیر تقسیم (Oblique translation) تقسیم کرد.

الف) ترجمه مستقیم

وقتی عناصر ساختاری و مفهومی متن اصلی را به زبان مورد‌نظر منتقل می کنید، در واقع دارید از تکنیک‌های ترجمه مستقیم استفاده می‌کنید. این تکنیک‌ها عبارت‌اند از:

• وام‌گیری (Borrowing): در این تکنیک مترجم از لغات یک زبان دیگر استفاده می کند، بدون آن که آن ها را ترجمه کند. در این کار، مترجم ممکن است از کلمات متن مبدا استفاده و آنها را عینا در متن ترجمه قید کند.
• گرته‌برداری (Calque): در این تکنیک مترجم از لغات یک زبان دیگر استفاده می‌کند و آن‌ها را به روش تحت‌اللفظی ترجمه می‌کند. برای مثال کلمه‌ی skyscraper در انگلیسی که معنای آن “آسمان خراش” است، یک گرته‌برداری از لغت “gratte-ciel” در زبان فرانسوی است.
• ترجمه تحت‌اللفظی (word-for-word): این تکنیک که metaphrase نیز نامیده می‌شود، ترجمه‌ی کلمه ‌به ‌کلمه تمامی یک عبارت است که از نظر اصطلاحی و به لحاظ دستور زبان مقصد صحیح ‌باشد. برای مثال ترجمه‌ی تحت‌اللفظی این جمله What time is it?”” به زبان فرانسوی می‌شود: “Quelle heure est-il?”

ب) ترجمه غیر مستقیم

طبق قواعد ترجمه متون انگلیسی، هنگامی که عناصر مفهومی یا ساختاری متن اصلی(مبدا) را نمی‌توان مستقیماً به زبان مقصد ترجمه کرد، بدون تغییر در دستور زبان، سبک و معنای زبان مقصد، می‌توان از تکنیک‌های ترجمه غیر‌مستقیم استفاده کرد:

• تقدم و تأخر (Transposition method): این تکنیک شامل تغییر در ترتیب قرارگیری قسمت‌هایی از متن، بدون تغییر در معنای آن است.
• تلفیق (Modulation): تلفیق، یک نوع تغییر در نوع چشم‌اندازی است که به جمله داریم. در حقیقت در تلفیق، مترجم از عبارت دیگری استفاده می‌کند که با منبع متفاوت است اما همان معنی را منتقل می‌کند.
• معادل‌سازی (Reformulation): این تکنیک نیاز به استفاده از عبارتی متفاوت برای انتقال همان معنی دارد که به ترجمه ضرب‌ المثل‌ها، اصطلاحات، هنجارها و نام مؤسسات کمک می‌کند.
• انطباق (Adaptation): در این تکنیک، مترجم فرهنگ‌ها را با یکدیگر منطبق می‌سازد. به این معنی که مترجم از کلمات و یا عبارات دیگری استفاده می‌کند که با فرهنگ مقصد تناسب بیشتری دارد.

هنوز هم قواعد و تکنیک های بسیاری در بحث قواعد ترجمه متون انگلیسی وجود دارد که به علت گستردگی موضوع، خواننده گرامی را به تحقیق و بررسی پیرامون آنها فرا می خوانیم. هر چه مترجم تسلط بیشتری بر آنها داشته باشد، خروجی کار وی ترجمه ای کامل تر، دقیق تر و با کیفیت تر خواهد بود. اما بایستی همواره به یاد داشته باشیم، ترجمه هنری پویاست و به تعداد متون موجود و متونی که تولید می شوند، تکنیک و قاعده وجود دارد و تنها می توانیم با ممارست و پشتکار بیشتر، بر تعداد بیشتری از آنها مسلط شویم.

خدمات موسسه ایرنتکام